Các học trò thường hẹn nhau cùng đến nhà ông Liềm để học chữ Nôm
Sinh ra trong gia đình có truyền thống làm thầy dạy chữ, dạy nghi thức, ông nội, và cha đẻ của ông Liềm đều là những người truyền dạy chữ Nôm và am hiểu về tín ngưỡng phong tục tập quán dân tộc Dao. Thời ấu thơ ông Liềm đã được theo cha đẻ của mình là cụ ông Chảo Phù Quáng - thầy dạy chữ Nôm Dao và thực hành các nghi lễ tín ngưỡng nổi tiếng ở vùng Bản Khoang, Sa Pa những năm 1965-1970 để học tập. Ông Liềm cho hay: Trong bộ sách cổ của người Dao có nhiều cuốn, trong số đó “San Quang Páo” là dạy về văn hóa về cuội nguồn của người Dao; “Chủ Sồng” là dạy cách đối nhân xử thế, ứng xử với ông, bà, cha, mẹ, trong gia đình và với anh em, bạn, người quen, làng xóm, cộng đồng, trưởng thành hơn thì sẽ học đến những cuốn dạy về các thực hành các lễ cúng trong năm, lễ cúng cấp sắc.
Ông Chảo Duần Liềm luôn nâng niu, trân quý những cuốn sách cổ mà thế hệ trước để lại
Thường thì mỗi năm các “thầy dạy chữ” chỉ tổ chức học một lần vào dịp Tết Nguyên Đán, từ ngày mồng 1 Tết cho đến hết ngày rằm tháng Giêng, bởi theo quan niệm của người dân tộc Dao đỏ thì vào đầu năm mới, không khí vui tươi phấn khởi, cảnh sắc tươi mới, học trò sẽ thông minh hơn, tiếp thu nhanh hơn. Vào thời kỳ ấy, người dân Bản Khoang (Sa Pa) vẫn thường thấy có một cậu bé khoảng 9, 10 tuổi ngày ngày lên nương đều mang theo cuốn sách tranh thủ giờ nghỉ trưa, lúc rảnh tay để đọc đọc, viết viết.
Năm 1994, ông Liềm kết duyên với bà Hoàng Ú Mẩy, chuyển về quê vợ tại Bản Xèo, Bát Xát sinh sống và mang theo cả những kiến thức đã được học về chữ Nôm Dao. Một năm sau, ông bắt đầu mở lớp dạy học và trở thành người thầy dạy chữ trên vùng quê Bát Xát.
Sau 28 năm kể từ ngày đầu tên mở lớp dạy chữ Nôm Dao, đến nay ông Chảo Duần Liềm đã trở thành "người thầy” của 280 học trò ở nhiều lứa tuổi khác nhau từ 6 - 35 tuổi là người Dao tại các xã Bản Xèo, Trịnh Tường, A Mú Sung của huyện Bát Xát và nhiều nơi khác.
Ông Liềm tận tình chỉ bảo cho các học trò, nhất là người trẻ
Từ những nét chứ nguệch ngoạc đầu tiên như “vẽ chữ”, đến nay cậu thanh niên Lý Láo Lở đã viết được những chữ khó trong các cuốn sách, đó là nhờ sự dày công tỉ mỉ của thầy Liềm. Em Lở chia sẻ: Mặc dù viết chữ này rất khó nhưng em rất muốn học, em đã đọc được gần hết cuốn sách đầu tiên rồi, thầy Liềm bảo “trong những cuốn sách này chứa đựng cả lịch sử của dân tộc mình nên phải học để biết mà còn lưu truyền lại cho con cháu về sau.
Hướng dẫn học trò thực hành nghi lễ cúng cấp sắc
Cùng với việc học chữ viết, học các “lý” của người Dao thì một phần rất quan trọng mà các bạn nam nữ ở độ tuổi hẹn hò rất thích học đó chính là những bài “Páo Dung” – hát để bày tỏ tình cảm với người thương, hát để người khác thấu hiểu, chia sẻ và cùng mình vun đắp hạnh phúc về sau... và cũng qua những lời ca ngọt ngào ấy nhiều đôi bạn đã nên vợ, thành chồng, xây dựng gia đình hạnh phúc bền lâu.
Ngôi nhà của ông Liềm còn là nơi để mọi người gặp gỡ cùng trò chuyện, chia sẻ kinh nghiệm sống
Không chỉ tinh thông nội dung trong các cuốn sách cổ và các nghi thức cúng lễ, các bài hát dân ca và nhiều bài văn, thơ hay, ý nghĩa trong sách cổ của người Dao đỏ, ở thôn Thành Sơn ông Liềm còn được bà con tín tưởng bầu làm người uy tín trong thôn và tham gia công tác mặt trận của thôn. Với ông Liềm thì việc truyền dạy tri thức dân gian luôn song hành với việc tuyên truyền vận động bà con tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý điều hành của các cấp chính quyền, đoàn kết thi đua phát triển kinh tế để cuộc sống của đồng bào mình ngày một tốt đẹp hơn.
Ghi nhận những cống hiến của ông Chảo Duần Liềm trong công tác bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa phong tục tập quán dân tộc Dao, ông đã được UBND tỉnh Lào Cai, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Lào Cai, UBND huyện Bát Xát, chính quyền và người dân địa phương ghi nhận, tôn vinh, tặng thưởng nhiều Bằng khen, danh hiệu, phần thưởng cao quý./.