6,5% diện tích quế của tỉnh Lào Cai đạt chứng chỉ quế hữu cơ

Hiện nay, toàn tỉnh Lào Cai có 57.758,8 ha quế với trên 36.350 ha diện tích đã thành rừng và gần 21.400 ha diện tích chưa thành rừng. Vùng trọng điểm quế được xác định tại các huyện: Bảo Thắng, Văn Bàn, Bảo Yên, Bắc Hà với diện tích 51.279 ha, chiếm 88,78% diện tích toàn tỉnh. Các huyện Bát Xát, Mường Khương, thành phố Lào Cai, thị xã Sa Pa, cây quế mới được người dân trồng từ những năm 2015 trở lại đây và diện tích còn nhỏ lẻ.

Tổng diện tích rừng giống chuyển hóa cây quế 48,1 ha nằm tại xã Nậm Đét, huyện Bắc hà; xã Vĩnh Yên, Xuân Hòa, huyện Bảo Yên và xã Phú Nhuận, Sơn Hải, huyện Bảo Thắng. Có 114 cơ sở sản xuất, kinh doanh cung ứng giống cây lâm nghiệp với tổng diện tích vườn ươm 19,518 ha; hàng năm các cơ sở gieo ươm khoảng từ 60 - 70 triệu cây giống các loại đáp ứng nhu cầu cây giống trồng rừng của người dân trên địa bàn và một phần cung cấp cây giống cho các tỉnh lân cận.

Giống quế cung ứng cho các hộ dân.

Chất lượng rừng trồng Quế trên địa bàn toàn tỉnh sinh trưởng và phát triển tương đối tốt. Đối với khu vực vùng thấp của tỉnh thời gian sinh trưởng trung bình từ khi trồng đến khi bắt đầu cho khai thác khoảng từ 10 - 14 năm; thời gian bắt đầu tỉa cành lá khoảng 05 - 06 năm. Tại một số xã vùng cao của tỉnh do yếu tố khí hậu, thời tiết nên cây Quế sinh trưởng và phát triển chậm hơn, cây thấp và phân cành sớm; thời gian cho khai thác vỏ cây khoảng từ 13 - 17 năm.

Hiện có 3.671 ha/57.758,8 ha quế của tỉnh Lào Cai đạt chứng chỉ quế hữu cơ; chiếm 6,5%. Trong đó 1.374 ha do Công ty TNHH Hương gia vị Sơn Hà liên kết 18 tổ nhóm tại xã Nậm Đét, Nậm Lúc, Bản Cái, huyện Bắc Hà với 785 hộ tham gia; 2.247 ha do Công ty Cổ phần Sản xuất và Xuất nhập khẩu Quế Hồi Việt Nam liên kết 14 tổ nhóm với 630 hộ gia đình tham gia tại xã Liêm Phú và Nậm Tha, huyện Văn Bàn. Trong năm 2023, Lào Cai sẽ kêu gọi các tổ chức nước ngoài, thu hút các doanh nghiệp phấn đấu xây dựng mới cấp chứng chỉ hữu cơ 7.500 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế phục vụ xuất khẩu. Lào Cai đề ra mục tiêu đến năm 2025 có 30% sản phẩm quế được công nhận hữu cơ. Đến năm 2030, có trên 50% sản phẩm quế đạt chứng nhận hữu cơ và được quản lý trên hệ thống xác thực số (QRS).

Trồng quế tại huyện Bắc Hà (Ảnh: LCĐT)

Dự báo sản lượng khai thác quế tăng mạnh nhất vào giai đoạn 2026 - 2030

Năm 2022, sản lượng khai thác từ cây quế đạt 8.100 tấn vỏ quế; cành, lá 74.336 tấn; 45.000 m3 gỗ; 480 tấn tinh dầu quế. Trong đó khai thác trắng 664 ha tập trung chủ yếu tại các huyện trọng điểm trồng quế như Bảo Yên, Bảo Thắng, Bắc Hà, Văn Bàn. Khoảng 6.000 ha quế (trồng từ năm 2016 trở về trước) khai thác tỉa thưa. Ước 6 tháng đầu năm 2023, sản lượng khai thác quế đạt trên 112.000 tấn vỏ, cành, lá; 17.264 m3 gỗ; 261,3 tấn tinh dầu. Đến hết năm 2023, dự kiến diện tích khai thác trắng 702 ha, diện tích tỉa thưa khoảng 6.000 ha.

Dự báo sản lượng khai thác sẽ tăng mạnh nhất vào giai đoạn 2026 - 2030. Dự kiến từ năm 2024 đến năm 2030, mỗi năm Lào Cai có trên 4.000 ha quế được khai thác trắng và 10.000 ha quế trong giai đoạn tỉa thưa. Sản lượng khai thác dự kiến sẽ trên 40.000 tấn vỏ khô, 350.000 tấn cành lá và khoảng trên 210.000m3 gỗ, ước sản lượng tinh dầu quế sẽ từ 1.600 - 2.000 tấn/năm.

Một số sản phẩm quế trưng bày tại các sự kiện, hội nghị.

Đối với sản phẩm vỏ quế, người dân chủ yếu tự sơ chế, bảo quản và bán cho các tiểu thương nên giá thành thường thấp, chưa tạo thành chuỗi giá trị. Trên địa bàn tỉnh có 01 doanh nghiệp và 02 hợp tác xã thu mua vỏ quế chế biến thành các sản phẩm quế thanh, quế ống điếu, bột quế, quế ống sáo... để xuất khẩu. Bên cạnh đó, Công ty Sản xuất và Xuất nhập khẩu Quế Hồi Việt Nam đang xây dựng nhà máy sản xuất, chế biến vỏ quế với công xuất 30 tấn quế tươi/ngày tại xã Phong Niên, huyện Bảo Thắng.

Việc thu mua nguyên liệu chiết xuất tinh dầu (cành, lá quế) thông qua hệ thống 20 cơ sở thu mua nhỏ lẻ tại địa phương. Phát triển vùng nguyên liệu quế của tỉnh cơ bản gắn liền với hệ thống cơ sở chế biến gồm 9 công ty và 01 hợp tác. Công suất thiết kế của các cơ sở chế biến dao động từ 60 - 120 tấn tinh dầu quế/năm/nhà máy. Trung bình sản lượng của tỉnh hàng năm đạt trên 450 tấn tinh dầu/năm.

Tập trung phát triển quế theo chiều sâu

Trong đợt nắng nóng kéo dài từ giữa tháng 5 đến đầu tháng 6/2023, trên 1.000 ha rừng bị ảnh hưởng, thiệt hại; trong đó 227ha quế bị thiệt hại trên 70% cây/1ha, tập trung chủ yếu tại huyện Bảo Yên, Văn Bàn, Bắc Hà, Mường Khương, Si Ma Cai... Tình hình sâu bệnh hại quế đã bắt đầu phát sinh trên diện rộng, quế tại huyện Bảo Thắng bị nhiễm nấm Colletotrichum SP vào cuối tháng 2/2023; khu vực trồng quế khác cũng xảy ra các đợt sâu đen ăn lá, bọ chích hút quế tại huyện Bắc Hà, Sâu đo ăn vỏ, Sâu đục thân… làm ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cây trồng.

Hầu hết diện tích quế của tỉnh đều trồng với mật độ rất dày và trồng thuần loài; mật độ trồng phổ biến 5.000 - 7.000 cây/ha, có hộ trồng tới 10.000 cây/ha. Người dân chưa đầu tư thâm canh hay đầu tư cho khoa học kỹ thuật; rừng quế đa phần để phát triển tự nhiên, ít chăm sóc; không có tác động của hóa chất như phân bón thuốc trừ sâu nên năng suất thấp, còn tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro như sinh trưởng phát triển kém, sâu bệnh hại...

Từ năm 2022 trở về trước, hoạt động chế biến, xuất khẩu diễn ra sôi động, sản lượng tiêu thụ hàng năm khá cao. Các chủ cơ sở chế biến lâm sản chủ động liên kết với các đối tác nước ngoài để tiêu thụ sản phẩm. Năm 2022, giá bán tinh dầu quế đạt từ 500 - 600 triệu đồng/1 tấn; giá cành, lá quế khô từ 1.900 - 2.200 đồng/kg; vỏ quế khô từ 45.000 - 55.000 đồng/kg; quế sáo hàng loại A giá xuất bán 100.000 đồng/1kg, gỗ quế từ 1.000.000 - 1.700.00 đồng/m3 được bán dưới dạng gỗ tròn.

Trong 5 tháng đầu năm 2023, hoạt động khai thác, chế biến và tiêu thụ quế trên địa bàn tỉnh có dấu hiệu chững lại; hiện nay tinh dầu quế xuất khẩu chậm, một số cơ sở chiết xuất nhỏ lẻ đã tạm dừng thu mua nguyên liệu; toàn tỉnh còn tồn gần 500 tấn tinh dầu quế, vỏ, than viên nén. Giá thu mua cành, lá Quế khô chỉ từ 1.200 - 1.500 đồng/kg, vỏ quế khô từ 35.000 - 50.000 đồng/kg, gỗ quế từ 900.000 - 1.500.000 đồng/m3. So với cùng kỳ năm 2022, giá bán sau chế biến quế sáo hàng loại A giảm 18%; tinh dầu quế giảm 29%.

Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai vừa có văn bản số 2962/UBND-NLN ngày 23/6/2023 yêu cầu các sở, ban, ngành tỉnh, địa phương thực hiện các biện pháp phát triển việc trồng quế và ngành hàng quế bền vững.

Để nâng cao giá trị cây quế cần tập trung phát triển theo chiều sâu, lựa chọn nguồn giống có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, nâng cao chất lượng cây giống, đảm bảo cây giống đưa vào trồng phải có chất lượng tốt. Quy hoạch vùng trồng đối với từng loài cây, tập trung phát triển cây quế tại các xã vùng thấp có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp. Khuyến cáo người dân không phát triển quế ở những nơi có điều kiện thổ nhưỡng chưa phù hợp, những nơi có độ cao trên 800m. Khuyến khích đầu tư, xây dựng các cơ sở chế biến tinh dầu và các sản phẩm khác từ quế tại xã có vùng trồng tập trung với diện tích lớn; ưu tiên xây dựng các nhà máy quy mô, công suất lớn, chế biến sâu. Đồng thời tăng cường liên kết chế biến sản phẩm theo chuỗi giá trị nhằm ổn định thị trường đầu ra và giá bán cho người trồng quế.

Sản phẩm sau khi chế biến được xuất khẩu chủ yếu sang các nước như Trung Quốc, Ấn Độ số ít xuất sang Mỹ và Châu Âu. Thị trường ngày càng đòi hỏi khắt khe về chất lượng, do đó canh tác quế hữu cơ là giải pháp bền vững để cây quế giữ được giá trị tại thời điểm hiện nay và trong tương lai. Người dân, doanh nghiệp cần thực hiện phương pháp canh tác và chế biến quế đúng tiêu chuẩn để đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao của thị trường, nhất là các thị trường khó tính như Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản…/.